Dzień dobry!
Jako że obecnie cały parapet mam wyłożony małymi karambolami (Averrhoa carambola), postanowiłam zagłębić się bardziej w informacje na temat uprawy tej sympatycznej rośliny. Muszę, bowiem przyznać, że lubię rośliny, które przejawiają takie "żywe" cechy, jak składanie liści na noc, co czynią zarówno karambole, jak i tamaryndowce.
 |
| Źródło: plantillustrations.org |
Nazewnictwo
Pewnie ucieszycie się, ale wiele informacji na temat nazewnictwa karambola nie ma. Pierwszy raz Europejczycy, a właściwie Portugalczycy użyli nazwy carambola w 1598 roku, prawdopodobnie na wzór ludności, która ich z owocem i całą rośliną zapoznała. Prawdopodobnie pochodzi ono z sanskrytu lub języka malezyjskiego.
Łacińska nazwa Averrhoa pochodzi od arabskiego astronoma i filozofa Awerroesa, który żył w XII wieku. Starfruit z kolei jak łatwo się domyślić nawiązuje do kształtu owocu w przekroju. Jako ciekawostkę mogę napisać, żę nazwa starfruit pierwszy raz została odnotowana w 1974 roku.
 |
| Kwitnąca karambola, prowincja Hainan, Chiny |
Historia
Karambola była uprawiana od wieków w tropikach Azji, jednak Europejczycy pierwszy raz, jak już wspominałam wyżej, poznali karambolę w 1598 roku za sprawą holenderskiego odkrywcy i podróżnika Linschotena. Podróżował on do portugalskich koloni (zasłynął on zresztą ze skopiowania tajnych map Portugalczyków, dzięki którym Kompanie Wschodnioindyjskie mogły przełamać dominację Portugalczyków w handlu) i podczas jednej wizyty opisał on karambolę jako rodzaj kwaśnego jabłka o pięciu żebrach.
Roślina ta sprawnie rozeszła się po cieplejszych częściach świata, choć może nie należała do najpopularniejszych. Pod koniec XVIII wieku istniały uprawy na Hawajach, Brazylii czy Florydzie. Pod koniec XIX wieku karambola trafiła także do Australii.
Pochodzenie
Pochodzenie i to, gdzie karambola występowała naturalnie nie jest do końca wiadome. Naukowcy spierają się ze sobą, a badania nie wiele dowodzą. Dlatego przyjmuje się, że karambola pierwotnie występowała na terenie wysepek należących do Filipin i Indonezji. Jednak w ciągu wieków uprawiano ją również w Malezji i południowo-wschodniej Azji, stąd też czasami źródła podają także te obszary jako pierwotna siedziba Averrhoa carambola.
Na obszarze pierwotnego występowania karamboli panuje równikowy wilgotny klimat. W związku z tym, pomimo podziału na porę suchą i deszczową, ciągle jest gorąco i parno. Średnia temperatura powietrza nie spada poniżej 27 stopni w ciągu całego roku, a średni opad w roku to 2500 mm. Już nam to może co nieco powiedzieć o tym co taka karambola może lubić:)
Opis
Karambola w naturze jest wiecznie zielonym drzewem osiągającym od 7 do 10 metrów wysokości, w zależności od odmiany. Jak na dość niewielki wzrost, jest dość szeroka, około 6 metrów średnicy. Mimo tego, że jest zimozielona, uprawiana w gruncie w zimniejszych częściach tropików czasami traci liście na zimę.
Liście karamboli osiągają nawet do 30 cm długości i są złożone z 6-12 listków. Ciekawostką jest to, że roślina ta składa liście pod wpływem dotyku lub wiatru, oraz na noc. W razie bardzo słonecznej pogody listki układają się tak, aby cieniować się jak najbardziej.
Karambole uprawiane są nie tylko ze względu na jadalne owoce, ale i przepiękne kwiaty. Rosną one w wiechach z kątów liści. Nie są może największe, ale za to nadrabiają przepiękną barwą - jasnym różem oraz zapachem. Siewki wytwarzają kwiaty w ciągu 5-6 lat, ale w warunkach uprawy domowej należy się nastawić na dłuższy okres, o ile w ogóle zaszczyci nas kwiatami. Rośliny są dwupienne - do zapylenia potrzebujemy dwóch roślin oraz pszczół.
Blisko spokrewnione z karambolą jest bilimbi (Averrhoa bilimbi), które zresztą niewiele różni się z wyglądu od swojej kuzynki.
Uprawa
Starfruit jest średnio trudnym drzewkiem tropikalnym uprawianym w domu. Bywa kapryśna i chętnie zrzuca liście gdy się o niej zapomni.
Zacznijmy od najważniejszej rzeczy, czyli temperatury - karambola jest rośliną z prawdziwych tropików i nie zniesie spadku temperatury poniżej 15 stopni. Lubią oczywiście bardziej gorące miejsca, jednak stanowisko na południowym oknie nie będzie odpowiednie dla młodych roślin, gdyż wymagają lekkiego półcienia oraz wysokiej wilgotności powietrza.
Ważną kwestią jest także odpowiednie podłoże dla naszej rośliny. Musimy pamiętać, że karambola wymaga gleby o kwaśnym odczynie. Inny odczyn może powodować problemy z niedoborami składników mineralnych i w rezultacie chloroz liści. Szczególnie narażone są one na niedobór manganu (chloroza starszych liści), magnezu czy żelaza. Jeśli do tego zapomnimy podlać roślinę, może ona poważnie podupaść na zdrowiu.
A jak już jesteśmy przy podlewaniu - karambola lubi pić! Absolutnie nie toleruje suszy, dlatego podlewamy często, ale z rozwagą. Co prawda na przelanie roślina ta jest odporna (wytrzyma dwa dni zalana), ale uważajmy, gdyż przelanie też może skutkować brązowieniem liści.
Objawami niedoboru wody jest składanie liści w ciągu dnia i ich lekkie opadanie. Jeśli więc widzimy dziwne zachowanie naszej karamboli to podlejmy ją:)
Jeśli wystawiamy naszą roślinę na zewnątrz latem należy uważać na wiatr, gdyż niewskazane jest narażanie karamboli na zbyt wietrzną pogodę.
Krytycznym momentem w uprawie i pielęgnacji gwiaździstego owocu jest okres zimowy. Brakuje słońca, ciepła, a powietrze jest suche. Karambole są w stanie zrzucić w tym czasie większość liści, jeśli nie zapewni się im chociaż dwóch z trzech wymienionych rzeczy - ciepła i wilgotności. Moim patentem jest zimowanie w łazience (na północnym, ale szerokim parapecie), gdzie po użytkowaniu jest zwykle ciepło i wilgotno. Tyle wystarczy naszym karambolom, aby przetrwać ten trudny okres.
Rozmnażanie
Jedynym sensownym sposobem na uzyskanie karamboli w Polsce jest (poza oczywiście zakupem sadzonki) kupienie owocu, zjedzenie go i wysianie nasion, które zawarte były w owocach. Zwykle nie ma problemu z nasionami, w każdym owocu znajdują się spłaszczone nasiona.
Więcej o siewie pisałam tutaj:)
Powodzenia w uprawie i pielęgnacji!
Źródła:
http://www.world-foodhistory.com/2014/08/history-of-star-fruit-carambola.html
http://www.foodreference.com/html/art-star-fruit.html
https://hort.purdue.edu/newcrop/morton/carambola.html#Other Uses
https://edis.ifas.ufl.edu/mg269
