Chińska herbata z owoców gardenii

Dzień dobry! 

 

Jesień to czas zbiorów, dziwnych owoców i warzyw, to ten moment kiedy odkrywam nowości w chińskich marketach i warzywniakach, właśnie jesienią odkryłam chayote czy sierpniowego melona. Dzisiejszy bohater posta jest rośliną, którą dobrze znam od początku mojego pobytu w Chinach, ponieważ kwiaty gardenii jaśminowej regularnie kwitną na wiosnę i jej zapach króluje właśnie wiosną w parkach. 

 

 

 

W zeszłym roku jesienią spotkałam w małym rodzinnym warzywniaku dziwne pomarańczowe owoce, trochę wyglądające jak suche owoce róży, widziałam je wcześniej, ale suszone i sprzedawane na wagę, także nie mogłam przepuścić świeżych owoców (jeszcze zbierane lokalnie), a nuż uda się uzyskać świeże nasiona do siewu!

 

Okazało się, że są to owoce gardenii jaśminowej (Gardenia jasminoides)!

 

 

 

Trochę o gardenii

 

 

Zacznijmy od kilku słów o samej gardeni jaśminowatej (Gardenia jasminoides). Roślina ta pochodzi z Azji (oczywiście na chińskich stronach widnieje informacja, iż pochodzi z Chin:)) i występuje w południowych Chinach, Wietnamie, Korei, Japonii czy bardziej na południu -  w Indiach i Bangladeszu. Jest dość popularna w uprawie i myślę, że dość łatwo jest dostać sadzonkę tej rośliny w Europie. Spokojnie wytrzymuje klimat na przykład w Wielkiej Brytanii.

 

 

Ale wróćmy do samej rośliny. Jest to ozdobny krzew z rodziny marzanowatych (Rubiaceae), do której należy również kawa (Coffea sp.). Z moich obserwacji wynika, iż nie jest to wysoki krzew, osiąga (według źródeł) około 1,2 metra wysokości, ale zdaje się że widziałam nieco wyższe osobniki. Zazwyczaj jednak gardenie formowane są na niskie żywopłoty do wysokości kolana i dają sobie radę z zakwitnięciem. 

 

 

Z kolei dzikie gardenie, które napotkałam podczas spacerów po okolicznych lasach i górach były wyższe, maksymalnie do dwóch metrów wysokości, ale zdecydowanie bardziej ażurowe w pokroju.

 

 

Żywopłot z gardenii jaśminowatej, możecie zobaczyć, jak niskie są w porównaniu z autem stojącym po lewej:)

 

Liście zielone i błyszczące, bez ząbkowania, ułożone wzdłuż łodygi w okółki po trzy. Mogą mieć różne kształty - zwykle podłużne-lancetowate, odwrotnie jajowate-podłużne, odwrotnie jajowate lub eliptyczne, o długości 3-25 cm i szerokości 1,5-8 cm, końcówka liścia jest spiczasta.

 

To co przyciąga wzrok (i zapewne jest jednym z ważniejszych powodów uprawy) tej rośliny to oczywiście kwiaty. Są one białe i pachnące, szczególnie wieczorami. Pojedyncze kwiaty pojawiają się na wierzchołkach gałęzi, zazwyczaj mają około 5-6 cm średnicy, ale mogą pojawić się większe lub mniejsze kwiaty w zależności od odmiany. 

 

 

 

 

Oficjalnie gardenia jaśminowata kwitnie od marca do lipca, zazwyczaj jednak jej kwitnienie nie trwa aż tak długo, w mojej głowie kołacze się okolica kwietnia-maja. Ciekawostką, którą znalazłam na ten temat to to, że roślina ta ma tendencję do kwitnienia w porze deszczowej ze względu na niższe temperatury. Z tego zwględu w zależności od miejsca kwitnie w różnym czasie.

 

Owoce dojrzewają po około 3 miesiącach od kwitnienia.

 

 

Sklepowe owoce gardeni jaśminowatej sprzedawane na wagę w Chinach

 

 

Owoce gardeni jaśminowatej

 

 

Doszliśmy wreszcie do istotnej części tego posta - jak wyglądają owoce gardenii jaśminowatej?

 

Otóż owoce gardenii jaśminowatej są zazwyczaj jajowate, kuliste, eliptyczne lub podłużne, żółte lub pomarańczowo-czerwone, około 1,5-7 cm długości, 1,2-2 cm średnicy, z 5-9 skrzydłopodobnymi krawędziami podłużnymi i trwałymi działkami na wierzchołku do 4 cm. Mają one zwykle zielonkawą barwę. 

Różnorodność w rozmiarach i kształtach zapewne zależy od warunków uprawy - niektóre owoce pochodzą z dzikich okazów, jakich nie brakuje po okolicznych lasach, a niektóre z uprawianych specjalnie w tym celu roślin.

 

Natomiast nasiona są przeważnie drobne i płaskie, prawie okrągłe i lekko kanciaste, około 3,5 mm długości i 3 mm szerokości.

 

 

Owoc dzikiej gardenii jaśminowatej w chińskim lesie.

 

 

Zastosowanie

 

Zanim  przejdę do ogólnego zastosowania owocow gardenii, pamiętajcie że stosowanie jakichkolwiek ziół bez kontroli lekarza jest niebezpieczne, sama znam osoby, które stosując TCM nawet pod kontrolą lekarza bardzo źle przeszły leczenie chińskimi ziołami, dlatego NIGDY nie róbcie tego sami. Dotyczy to oczywiście nie tylko gardenii, ale wszystkich roślin (których nie doceniamy).

 

 

Naturalny barwnik

Owoce gardenii zawierają naturalne żółte barwniki. Chińskie źródła podają, że gardenia była najpowszechniej stosowanym żółtym barwnikiem przed dynastiami Qin i Han. Owoc zawiera krocetynę, którą zawiera chociażby szafran czy kwiaty dziewanny, dzięki czemu używany był do barwienia jedwabiu na żółto. 

 

 

 

Właściwości "medyczne"

 

Wiele źródeł podaje, iż owoce gardenii stosowane mogą być leczniczo, jako jeden z elementów mieszanki leczniczej, a jej działania są rzeczywiście udokumentowane naukowo. Działa między innymi przeciwcukrzycowo, przeciwzapalnie oraz jak łagodny antydepresant. Poprawia jakość snu oraz działa uspokajająco. 

 

Według TCM (Traditional Chinese Medicine) owoce Gardenia jasminoides mają właściwości chłodzące krew, czyli zbija gorączkę, a także pomaga przy drażliwości, bezsenności, zaczerwienieniu oczu czy bólu gardła.

 

Ciekawośtką jest jednak to, że przy długotrwałym stosowaniu gardenia może barwić ludzką skórę na blado-niebieski kolor.

 

Słyszeliście kiedyś o stosowaniu owoców gardenii? A może sami próbowaliście herbaty z tych niezwykłych owoców? Dajcie znać :)

Źródła i ciekawe linki: 

https://baike.baidu.com/item/%E6%A0%80%E5%AD%90/82358?fr=aladdin

https://www.philadelphia-acupuncture.com/gardenia-chinese-medicine/ 

https://www.nparks.gov.sg/florafaunaweb/flora/4/2/4216 

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15124095/ 

https://www.thieme-connect.com/products/ejournals/abstract/10.1055/s-2004-818978 

Chemistry and biochemistry of Gardenia jasminoides