Dzień dobry!
Wczesna wiosna to czas na planowanie co będziemy uprawiać w tym roku,
powoli moja lista się zwiększa i trzeba będzie ją ograniczyć. Jest też
to idealny moment żeby zainteresować się imbirem lekarskim (Zingiber officinale) i perfekcyjny by spróbować jego uprawy z kłącza!
Nazewnictwo
Zacznijmy w ogóle od tego czym jest właściwie jest imbir lekarski? Jest to bylina należąca do rodziny imbirowatych (Zingiberaceae), do której należą także kurkuma, alpinia, galangal czy kardamon. Duża część roślin należących do tej rodziny ma większe lub mniejsze znaczenie czy zastosowanie.
Oprócz najbardziej znanego imbiru lekarskiego (Zingiber officinale) do tego rodzaju należy około 200 innych gatunków, z czego ciekawymi przykładami może być imbir japoński (Zingiber mioga) czy cytwarowy (Zingiber zerumbet).
 |
| Imbir na chińskich grządkach |
Zawsze ciekawi mnie pochodzenie nazw różnych roślin, o których piszę i imbir jest dość ciekawym i trudnym przypadkiem. Najprawdopodobniej słowo imbir i angielskie ginger ma wspólne korzenie. Co udało mi się odkopać to to, że polski imbir pojawił się w okolicach 1500 roku¹ i przyszedł do nas z Niemiec, a konkretnie niemieckiego imber (ingber/ingwer), które to z kolei pochodzi z łaciny (gingiber/zingiberi) lub arabskiego (zandżabil).
Jednak wszystkie te nazwy najparawdopodobniej wywodzą się z sanskrytu - srngaveram co oznacza "rogaty korzeń", która pojawiła się 3000 lat p.n.e.
Pochodzenie
Ta
kwestia jest również nieco skomplikowana, ponieważ imbir jest na tyle
rozpowszechniony i popularny w wielu rejonach świata, że ciężko obecnie
dojść do jednego konkretnego miejsca, z którego się wywodzi. Jedno
jednak jest pewne, są to rejony Azji Południowej.
Część źródeł podaje za miejsce pochodzenia Chiny, inne Indie, i rzeczywiście w tych dwóch krajach imbir aż do dziś jest ważną rośliną przyprawową. Inną ciekawą hipotezą jest uprawa imbiru przez ludy austronezyjskie, które migrowały od Tajwanu, Sri Lanki aż do Papuii Nowej Gwinei czy nawet Madagaskaru. Dzięki ich migracji imbir podróżował razem z nimi i opanował dużą część Azji Południowo-Wschodniej.
Historia
Wśród mieszkańców Chin oraz Indii imbir znany i stosowany jest już od przeszło pięciu tysięcy lat. Imbir wspominany jest w antycznych chińskich księgach o medycynie naturalnej, m.in w Classic of the Materia Medica (Shénnóng Běncǎo Jīng - 神农本草经) napisanej w okolicach 200 p.n.e.- 200 n.e, choć originał powstał najprawdopodobniej o wiele wcześniej - być może nawet w eopce neolitu (~2000 p.n.e.).
Co ciekawe autorem Classic of the Materia Medica jest legendarny Shen Nong, któremu przypisywane jest przede wszystkim rozpoczęcie tradycji parzenia herbaty.
Jest to w ogóle ciekawa postać, być może kiedyś zagłębię się w ten
temat głębiej, jesli tylko bylibyście ciekawi. Wiele zasad oraz
informacji przekazanych przez tego pół-Boga w Chinach funcjonuje aż do
dziś, co samo w sobie również jest niezwykłe.
 |
| Shen Nong podczas próbowania ziół; źródło: https://baijiahao.baidu.com |
Na temat imbiru i antycznego badacza ziół istnieje nawet pewna historia!
"Pewnego
dnia Shen Nong kosztował wszelkiego rodzaju ziół, aby rozróżnić
właściwości lecznicze, przypadkowo połknął trujące grzyby i zapadł w
śpiączkę. Shen Nong ostatkiem sił wyciągnął z ziemi korzeń i zaczął go żuć w ustach. Po chwili zaburczało mi w brzuchu, a po biegunce jego ciało było całkowicie wyleczone. Nazwisko Shen Nonga brzmiało Jiang (姜), więc nazwał trawę o ostrych liściach Jiang. Oznacza to, że jego działanie jest magiczne i może ożywić."
O imbirze wspominał w Dialogach także Konfucjusz, który to spożywał drobne ilości imbiru przy każdym posiłku i taką metodę rekomendował innym.
W 406 r. n.e. mnich Faxian napisał, że imbir hodowano w doniczkach i
przewożono na chińskich statkach, aby zapobiec szkorbutowi.
Imbir został wprowadzony do basenu Morza Śródziemnego przez Arabów
i opisany przez pisarzy takich jak Dioscorides (40-90 r. n.e.) i
Pliniusz Starszy (24-79 r. n.e.). W 150 Ptolemeusz zauważył, że imbir
był produkowany na Cejlonie.
Po
raz kolejny surowy i zakonserwowany imbir został sprowadzony do Europy w
średniowieczu, gdzie opisano go w oficjalnych farmakopeach kilku
krajów. W XIV-wiecznej Anglii funt imbiru kosztował tyle, co owca.
Co do informacji o imbirze w Polsce, jedyne co znalazłam to wzmiankę o krakowskim lekarzu (i dyrektorze Ogrodu Botanicznego w Krakowie) Ignacy Czerwiakowskim, kótry w jednej ze swoich książek Botanika lekarska do wykładów oraz dla użycia lekarzów i aptekarzów² z 1861 roku określił imbir lekarski następująco:
„należy do środków silnie pobudzających i rozgrzewających, a w
mniejszych dawkach do wzmacniania żołądka i poprawiania trawienia”.
 |
| Imbir lekarski; źródło: plantillustrations.org/ |
Opis
Imbir jest wieloletnią byliną zielną, która wypuszcza roczne pseudołodygi (fałszywe łodygi zbudowane ze zwiniętych nasady liści) o wysokości około pół do jednego metra. Blaszka
liściowa lancetowata lub liniowo-lancetowata, długość 15-30 cm,
szerokość 2-2,5 cm, nagie, siedzące, języczkowate błoniaste, długość 2-4
mm.Z daleka rzeczywiście może sprawiać wrażenie "trawiastego pokroju". Na zimę pędy nadziemne zamierają i to wtedy rekomendowany jest zbiór kłączy (niektórzy wyparzają je by nie kiełkowały).
Kwiaty imbiru pojawiają się rzadko, szczególnie w uprawie doniczkowej, a jeśli już to na jesień (w okolicach września), tuż przed zimowym spoczynkiem. Kłosowate
kwiatostany mają kwiaty o jasnożółtych płatkach z fioletowymi brzegami i
wyrastają bezpośrednio z kłącza na osobnych pędach.
Są zdecydowanie mniej ozdobne czy spektakularne niż kwiaty kurkumy (kurkumy wąskolistnej czy kurkumy plamistej sprzedawanej w polskich marketach).
Imbir
nie rozmnaża się przez nasiona, ale wykorzystuje kłącza do rozmnażania
wegetatywnego, przez co nie potrzebuje korzenia palowego. Do tego jest
rośliną płytko ukorzenioną.
Co do kłączy jeszcze wspomnę, że w zależności od odmiany kłącza są mniej lub bardziej rozgałęzione, większe lub drobniejsze, istnieje również odmiana o bardzo cienkiej skórce, przez co sprawia wrażenie "młodego" kłącza.
Uprawa
Myślę,
że w Polsce dostępność imbiru jest na tyle wystarczająca by każdy
zainteresowany mół zająć się hodowlą imbiru w domowym zaciszu. Imbir
dość dobrze radzi sobie we wszelkiego rodzaju donicach i pojemnikach,
możemy go także uprawiać sezonowo na grządkach czy na działce, a jesienią zebrać plony. Jak tego dokonać?
Przede wszystkim należy pamiętać, że imbir jest rośliną ciepłolubną i kompletnie nie mrozoodporną
w naszym klimacie. Z tego względu imbir rośnie najlepiej gdy
temperatury nie spadają poniżej 16℃ (również nocą przy uprawie na
zewnątrz).
Standardowo
imbir najlepiej zacząć uprawiać wiosną - jak wcześnie zależy od Was! W
zasadzie uprawę w domu możemy zacząć nawet w lutym. Zgodnie z podanymi na chińskich stronach informacjami imbir potrzebuje 135-150 ciepłych dni aby uzyskać większy plon.
Stanowisko
Tutaj
krótko - ciepłe i jasne, lecz nie na bezpośrednim słońcu, im cieplejsze
tym imbir będzie szybciej i lepiej rósł. Doniczka dla imbiru nie musi
być głęboka, ale lepsza byłaby płaska i szeroka.
Podłoże
Najlepsza ziemia dla imbiru to taka o obojętnym odczynie, lekka i przepuszczalna, bogata w składniki odżywcze.
 |
| Świeżo wyrośnięty imbir |
Podlewanie
Imbir nie toleruje suszy, a system korzeniowy jest płytki, dlatego należy go podlewać rozsądnie.
Generalnie nie podlewać przed skiełkowaniem. Częste podlewanie latem
może obniżyć temperaturę gruntu, przez co osłabić wzrost. Nadmiar wody
należy w porę odprowadzić.
Po rozpoczęciu jesieni imbir wchodzi w okres intensywnego wzrostu, a zapotrzebowanie na wodę wzrasta.
Należy wtedy zapewnić odpowiednią ilość wody i utrzymywać wilgotność
gleby w okolicach 75%-80%. Przed zbiorem nie podlewamy rośliny przez
około 3 dni, dzięki temu łatwiej będzie zebrać i przechować zebrane kłącza.
Nawożenie
W fazie kiełkowania imbiru składniki odżywcze dostarczane są przez sadzony imbir, stąd też nawożenie w pierwszym miesiącu, dwóch nie ma większego sensu. Nawozić możemy dopiero gdy roślina nabierze trochę ciałka.
System korzeniowy imbiru jest słaby, rozmieszczony płytko, do tego dochodzi długi okres wzrostu, dlatego dobrze jest troszkę mu pomóc, np nawozami naturalnymi. W całym okresie wegetacji najbardziej poszukiwany jest nawóz potasowy, w dalszej kolejności nawóz azotowy, a mniej fosforowy.
Jeśli chcemy później spożywać kłącza rekomendowałabym po prostu regularne podlewanie tzw wodą bananową.
 |
| Świeże korzonki młodego imbiru |
Zimowanie
Imbir
jest rośliną, co prawda wieloletnią, jednak wymagającą odpowiedniego
zimowania. Podczas zimowania temperatura nie może spaść poniżej zera,
jednak zdecydowanie rekomendowałabym nieco wyższą poprzeczkę 10℃. Imbir
możemy zimować na dwa sposoby.
- Jeśli mamy wystarczająco dużo miejsca możemy zimować imbir w doniczce. Ziemia powinna być lekko wilgotna, ale nie mokra. Co jakiś czas trzeba sprawdzić czy kłacza nie gniją lub pleśnieją, do czego mają tendencję.
- Jeśli nie mamy miejsca, można wykopać kłącza, a następnie przechowywać je w suchym torfie w chłodnym i suchym miejscu. Co jakiś czas również nalezy sprawdzić czy nie gniją, lub też czy nadal są jędrne, choć mogą trochę się skurczyć ze względu na brak wody, nic im jednak nie będzie.
Rozmnażanie
Jak już wcześniej wspomniałam, imbir bardzo rzadko produkuje nasiona. Jego strategią jest rozmnażanie wegetatywne poprzez podział kłączy. Jest to też najlepsza strategia by samemu uzyskać imbir - sięgnąć po sklepowe kłącze imbiru.
Rozmnożenie
imbiru w ten sposób jest dość łatwe i trwał około 3-4 tygodni. Aby nie
przedłużać odsyłam do mojego tekstu na ten temat - Jak wyhodować imbir z kłącza?
Mam
nadzieję, że dowiedzieliście się czegoś nowego i ciekawego na temat tej
jakże popularnej rośliny. Dajcie znać, czy uprawiacie imbir i jak Wam
idzie!
Źródła:
¹ https://pl.wikisource.org/wiki/S%C5%82ownik_etymologiczny_j%C4%99zyka_polskiego/imbier
