Dzień dobry!
Wiosna to doskonały czas aby rozejrzeć się w sklepie za batatami, czyli inaczej mówiąc słodkimi ziemniakami. Teraz mamy ostatnią szansę, żeby uzyskać własne sadzonki do ogródka, a dla tych co dopiero zastanawiają się co sobie zaplanować polecam przeczytać ten post o batatach (Ipomoea batatas).
 |
| Źródło: http://plantillustrations.org |
Nazewnictwo
Nazwa łacińska batata jest zlepkiem słów pochodzących z greki - ips lub ipos oznaczającego robaka/ślimaka oraz humoios oznaczającego podobny. Nawiązuje to do specyficznego wzrostu batata, który wygląda jak pełzający ślimak. Słowo batata miało podobną historię jak nazwa angielska ziemniaka potato. Ma ono swoje źródło w języku Indian, które nazywało ziemniaki określeniem papa, a że batat podobny był do ziemniaka dostał też podobną nazwę.
Polska nazwa wilec ziemniaczany, jak łatwo się domyślić pochodzi od słów wić się oraz ziemniak. Odnosi się to oczywiście do sposobu w jaki roślina ta rośnie oraz jej podobieństwa do jednej z najpopularniejszych roślin w naszym kraju.
Historia
Batat należy do tych roślin, które ludzkość bardzo szybko doceniła i udomowiła, aby mieć na własny użytek. Słodkiego ziemniaka zaczęto uprawiać niemal 8000 lat temu. Podobizna batata pojawiała się nawet na glinianych naczyniach Indian czy w ich grobach. Już w tamtych czasach Indianie uprawiali różne odmiany, a dziki batat praktycznie już nie istniał.
Oczywiście taka roślina nie mogła pozostać niezauważona przez przybyszy z Europy. Batat szybko trafił do Hiszpanii i stamtąd dotarł do większości krajów Starego Kontynentu. Od razu stał się on rzadkim i kosztownym przysmakiem-ciekawostką.
Co ciekawe bataty zrobiły o wiele większą karierę w Azji, nie Europie. Z powodu nieurodzaju w Chinach pod koniec XVI wieku wprowadzono do upraw również bataty. Z Chin roślina ta trafiła także do Japonii (w 1735 roku) oraz Korei (w 1764 roku).
Opis botaniczny wilec ziemniaczany zawdzięcza francuskiemu przyrodnikowi Jean-Baptiste de Lamarck.
 |
| Bataty uprawiane w gruncie w Indonezji |
Pochodzenie
Troszkę już zdradziłam - batat pochodzi z Ameryki. Dokładnie pierwotnie spotykany był w jej cieplejszej części, czyli Ameryce Centralnej i Południowej. Ciężko dokładniej określić, gdyż roślina ta, tak samo jak kukurydza nie posiada już swojego dzikiego przodka rosnącego w naturze i wszystko określane jest na podstawie prowadzonych wykopalisk. Naukowcy twierdzą, iż z początku roślina ta rosła na obszarze Meksyku, Peru, Ekwadoru oraz Wenezueli.
Są jednak wątpliwości co do tej wersji, gdyż na obszarze Polinezji uprawiano bataty nim Hiszpanie w ogóle pojawili się w tej okolicy. Prawdopodobnie roślina ta została przeniesiona podczas podróży do Polinezji w okolicach 700 r. naszej ery.
Opis
Batat jest byliną spokrewnioną z wilcem wodnym (Ipomoea aquatica) czyli szpinakiem wodnym a także należącą do rodziny powojowatych, w której przeważają rośliny pnące. Stąd też nie zdziwcie się, że batat jest rośliną, która utożsamia się z główną cechą swojej rodziny i zazwyczaj jest rośliną płożącą lub właśnie pnącą.
Wilec ziemniaczany jest dokładnie wieloletnią rośliną zielną, co oznacza tyle, że na zimę cała część nadziemna rośliny zamiera. Oczywiście nie jest to mile widziane z punktu uprawy batata, gdyż w kolejnym roku roślina korzysta z bulw, które wytworzyła. Dlatego też batat uprawiany jest jako roślina jednoroczna, mimo tego, że jest rośliną wieloletnią.
Liście na łodyżkach ułożone są nakrzyżlegle. W początkowym etapie rozwoju mają one kształt sercowaty, później zyskuje klapy, najpierw trzy, później pięć, wtedy dłoniasto-klapowany. Mogą one osiągać od 2 do nawet 20 cm długości razem z ogonkiem liściowym. Kształt i barwa oczywiście uzależniona jest od tego jaką mamy odmianę.
Zdolność do kwitnienia zależy niestety od odmiany. Są takie, które kwitną łatwo i takie które ciężko do tego zmusić. Kwiaty pojawiają się w kątach liści lub łodyg na łodyżkach o długości 3-15 cm w zależności od warunków. Kolor kwiatów waha się od jasno różowego do głębokiej purpury. Kolor jest intensywniejszy u dołu kwiatu. Otwarte są tylko jeden dzień i po tym czasie więdną. Na szczęście są one obupłciowe i można zapylić kwiat pyłkiem z tej samej rośliny.
Owoce są bardzo rzadko zawiązywane przez wilca ziemniaczanego.
Oczywiście najważniejszą częścią batata jest jego część podziemna, czyli bulwa. Może ona osiągać nawet 3 kg i w całości wypełniona jest niezbędnymi dla życia rośliny związkami. Miąższ ma barwę pomarańczową lub różową, w różnych odcieniach w zależności od odmiany.
Rozmnażanie
Nim przejdziemy do tego jak uprawiać i pielęgnować bataty w ogródku lub doniczce, ważne jest aby przygotować sobie sadzonki. Jak to zrobić?
W naszych warunkach najlepiej zakupić bulwę batata w sklepie spożywczym i z niej uzyskać sadzonki. Najpierw należy bulwę dobrze przepłukać, gdyż najprawdopodobniej jest spryskana chemią, która zapobiega wypuszczaniu pędów. Batata możemy pokroić i umieszczamy w wodzie. W zależności od warunków wymieniamy co jakiś czas wodę, żeby nie spleśniał i czekamy, aż wypuści korzonki, a następnie łodyżki. Gdy te urosną na około 20-30 cm odrywamy je od bulwy i wkładamy do wody, aby wypuściły własne korzonki. W ten sposób mamy rośliny do własnej uprawy.
Jeśli planujemy uprawiać bataty w gruncie należy rozpocząć przygotowania jak najwcześniej, mniej więcej w grudniu/styczniu, gdyż ukorzenianie trwa około trzech miesięcy.
Więcej w poście o ukorzenianiu batata.
Uprawa
Jeśli mamy już sadzonki możemy zabrać się za ich porządną uprawę oraz pielęgnację. Batat jest rośliną z ciepłej części świata, dlatego zapewniamy mu słoneczne stanowisko. Jeśli wystawiamy lub uprawiamy wilca na zewnątrz należy zahartować roślinę, aby bezpośrednie promienie słoneczne jej nie przypaliły.
Jeśli uprawiamy słodkie ziemniaki w gruncie pamiętamy, by wsadzić rośliny po 15 maja, nie wcześniej, żeby nam nie poumarzały. Dodatkowo wyczytałam, ze bataty lubią bardzo podwyższane poletka wypełnione humusem i żyzną ziemią. Rośnie równie dobrze także w ilastych glebach. Odczyn gleby jaki wymaga uprawa wilca ziemniaczanego to obojętny, ale wytrzyma zarówno lekko kwaśny, jak i lekko zasadowy.
Przy pielęgnacji batata pamiętamy o regularnym podlewaniu. Roślina ta ze względu na swój rozwój wymaga dużych ilości wody, ale w rozsądnej ilości. Należy roślinę zabezpieczać przed mrozem, temperatura poniżej 15 stopni może uszkadzać delikatne liście wilca.
Jeśli szukacie innych ciekawych i oryginalnych roślin sezonowych do uprawy w ogródku polecam kiwano, ryż lub imbir:)
Powodzenia w uprawie!
Źródła:
http://www.sweetpotatoes.com/About/BriefHistoryoftheSweetPotato.aspx
https://bioweb.uwlax.edu/BIO203/2011/keesler_cole/adaptation.htm
http://www.tropical-fresh.com/en/?p=25
http://blogs.reading.ac.uk/tropical-biodiversity/2013/01/ipomoea-batatas/
https://myfolia.com/plants/431-sweet-potato-ipomoea-batatas
