Dzień dobry!
Roślina, o której dziś napiszę jest tak mało znana, że za każdym razem kiedy o niej wspominam jest mylona z inną, bardziej znaną rośliną o bardzo podobnej nazwie. Także aby rozwiać wszelkie wątpliwości postanowiłam napisać o tym osobny post. Mam nadzieję, że się wam spodoba i raz na zawsze rozwiąże problem! :)
Jeszcze jednym powodem do napisania tego posta było natrafienie po niemal 3 latach w Chinach na tą roślinę rosnącą w gruncie, bardzo blisko mojego domu, także mam teraz dostęp i możliwość robienia zdjęć prawie codziennie! Nawet nie wiecie, jak się cieszę z tego odkrycia!
Zacznijmy od polskiej nazwy naszego dzisiejszego bohatera, która co ciekawe istnieje, czyli głożyna pospolita (Ziziphus jujuba). Jest to jeden z dwóch ważnych użytkowo gatunków głożyny, drugim jest głożyna omszona (Ziziphus mauritiana). Gatunek ten należy do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae), do których należy także drzewo rodzynkowe (Hovenia dulcis). Inne gatunki z tej rodziny występujące w Polsce mają tylko wartość w zielarstwie.
Inne nazwy potoczne to jujuba, chiński daktyl czy chińskie drzewo daktylowe, z czego najczęściej używam właśnie tej pierwszej, która niestety z automatu kojarzy się z jojobą, czyli rośliną o nazwie Simondsja kalifornijska (Simmondsia chinensis), z której wytwarza się popularny olejek jojoba. Bardzo łatwo więc o pomyłkę:)
Skąd taka nazwa chiński daktyl? Owoc, szczególnie ten suszony czy wędzony wygląda niemal identycznie jak owoce palmy daktylowej, choć w smaku zupełnie się różnią.
Wróćmy jednak do nazwy łacińskiej, która może będzie dla Was przydatna, jeśli będziecie szukać więcej informacji na temat tej rośliny. Zatem Ziziphus jujuba to kombinacja trudna do rozgryzienia. Pierwsza część - ziziphus pochodzi z greki, ale nie udało mi się znaleźć znaczenia, natomiast jujube pochodzi ze starofrancuskiego¹.
Synonimy tego gatunku to między innymi - Ziziphus sativa, Ziziphus spinosa, Ziziphus mautiriana, Rhamnus ziziphus. Do tego dochodzą odmiany o różnych innych nazwach.
Ciekawostką dotyczącą głożyny pospolitej jest to, że mimo tego, iż w krajach zachodnich jest ona praktycznie nieznana, w Chinach jest to jeden z popularniejszych owoców. Ma on też długą historię uprawy. Podczas odkryć archeologicznych w Xinzheng odkryto skamieliny, które dowodzą obecności tego gatunku w Państwie Środka już 8 tysięcy lat temu!
Podczas panowania dynastii Zhou, a więc około 1000-200 r p.n.e rozpoczęto produkcję wina z chińskich daktyli. Zbiór owoców z tego drzewa opisany został w Book of Songs, czyli zbiór wierszy i tekstów opisujący historię Połudnowych Dynastii. Zresztą motyw natury jest bardzo popularny w chińskiej kulturze, więc motyw jujuby pojawiał się później w wielu innych wierszach i tekstach.
Pojawia się tutaj mały konflikt, ponieważ niektóre źródła podają, że roślina ta pochodzi w sumie z Europy, w dawnych czasach wywędrowala do Azji i została odkryta na nowo. Jest to jednocześnie prawda i nieprawda:)
Otóż w Europie, a raczej w obrębie Morza Śródziemnego występuje gatunek blisko spokrewniony z naszym dzisiejszym bohaterem - Ziziphus lotus, którego owoce przypominają orzeszki lotosu, oraz Ziziphus spina-christi, występujący w okolicach Izraela. Mamy zatem w Europie jujuby, ale zupełnie inne gatunki!
Zgodnie z chińskimi źródłami historycznymi roślina ta pochodzi z Chin. Inne źródła lubią mieszać różne gatunki Ziziphus i umieszczają miejsce pochodzenia w Azji - środkowych Chin, północnych Indii aż po Kaukaz, co prawdopodobnie jest możliwe, jednak przez duże odległości z jednego gatunku wykształciły się różne.
Obecnie głównie jujube uprawiana jest oczywiście w Chinach, gdzie obok waxberry jest jednym z unikatowych chińskich owoców. Drugim krajem, gdzie uprawa tego drzewa jest popularna, to o dziwo Stany Zjednoczone, gdzie te cieplejsze rejony (Kalifornia posiadają dość spore uprawy i święta związane ze zbiorami.
Głożyna uprawiana jest sporadycznie także w Europie, głównie na południu lub południowym wschodzie, doszły mnie także słuchy o fanach roślin 'dziwnych', którzy uprawiają je w Czechach, czyli całkiem blisko nas:)
Dodatkowo, jako ciekawostkę, podrzucę informację, iż głożyna pospolita uprawiana jest również w rejonach pod Pekinem, który klimatycznie jest bardzo zbliżony do klimatu Polski i kilka roślin tam rosnących mamy już w naszych ogrodach - jak choćby forsycje czy magnolie.
Chiński daktyl należy do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). Jest to rodzina, która ma bardzo mało przedstawicieli, którzy mają jakieś wartości użytkowe (mam na myśli jadalne:)).
Sama głożyna pospolita jest liściastym drzewem osiągającym maksymalnie 3-4 metry wysokości, choć zazwyczaj nie przekracza 2 metrów, oraz 3 metry szerokości. Rozgałęzia się dość mocno i nieregularnie, ale nie ma zbyt gęstego pokroju. Gałęzie są sękate i posiadają kolce, dlatego należy w niej grzebać ostrożnie. Większość nie przycinanych roślin rośnie z kilkoma pniami. Cętkowana szaro-czarna kora jest dość szorstka.
Liście delikatne i błyszczące, z wyraźnym unerwieniem, jajowate, jajowate-eliptyczne lub jajowate-podłużne; 3-7 cm długości, 1,5 cm szerokości. Od spodu mają nieco jaśniejszy odcień zieleni. Liście wyrastają z nasady (przypominającej krótkopędy jak u miłorzęba) całymi pękami, z których wyrastają też kolce.
Jujuba kwitnie wiosną i wczesnym latem. Kwiaty niepozorne, żółto-zielone, biseksualne, 5-bazowe, nagie, z krótkimi szypułkami, pojedyncze lub rosnące w grupie po 2-8 sztuk. Rosną w kątach liści. Nawet młode 2-3 letnie drzewka są w stanie wypuścić kwiaty i owoce, co dość dobrze rokuje dla potencjalnej uprawy w naszym klimacie.
Owoce dojrzewają dość szybko i już późnym latem możemy zacząć pierwsze zbiory. W zależności od odmiany owoce mogą pojawić się w róznych terminach i oczywiście smakach, kształtach i kolorach! Zazwyczaj jednak owoce mają rozmiary pomiędzy mirabelką a małym dzikim jabłuszkiem. Kolory skórki mogą być zielone, nakrapiane lub brązowe, z tym że większość owoców również brązowieje po dojrzeniu. Miąższ owocu jest biały i w smaku przypomina mdłe jabłko, a wewnątrz znajduje się podłużne, białe nasiono, zawsze w liczbie sztuk jeden!
Zacznijmy od klimatu i temperatur, jakie sadzonka głożyny pospolitej potrzebuje do rozwoju. Najlepiej radzą sobie w ciepłym klimacie, najlepiej powyżej 0 stopni, jednak maksymalnie drzewka wytrzymują nawet do -20⁰ C!
Średnia roczna temperatura na obszarze, gdzie ma rosnąć powinna wynosić około 15° C, temperatura kwitnienia powinna oscylować w okolicach 22-25° C, a temperatura dojrzewania owoców 18-22° C.
Drzewa Jujube są bardzo odporne na suszę i stagnację, ale wymagają wyższej wilgotności powietrza podczas kwitnienia, w przeciwnym ma problem z zapylaniem. Ponadto jujuba nie lubi zbyt słonecznych stanowisk, lubi raczej stanowisko półcieniste - nawet sad na który natrafiłam chował się pod dużym drzewem kamforowca. Jednak w naszym klimacie najlepiej sprawdzi się jednak słoneczne lub półcieniste stanowisko.
Co do podłoża, roślina ta ma silne zdolności adaptacyjne, jest tolerancyjna na jałowość oraz odporna na zasolenie i zanieczyszczenia. Z tego względu niektóre źródła podają, że najlepsza ziemia dla głożyny powinna być piaszczysta i przepuszczalna. Mimo odporności na suszę dobrze jest jednak zapewnić jej wodę podczas suszy, by roślina ruszyła z produkcją owoców.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę na stanowisko, które należy osłonić ze względu na małą odporność na wiatr. Nawozimy co jakiś czas, choć roślina doskonale da sobie radę i bez pomocy:)
Większość chińskich odmian w USA jest szczepiona na kolczastej łodydze korzeniowej, która wytwarza wiele przyssawek z korzeni. Istnieją dowody na to, że odmiany jujube ukorzenią się na twardych lub miękkich kawałkach drewna. Dotychczasowe sukcesy tego procesu rozmnażania roślin były jednak ograniczone.
Jujuby można również rozmnażać z nasion, chociaż ze słabymi efektami. Większość odmian głożyn produkuje owoce bez zapylania krzyżowego, a nasiona z takiego samozapylenia zwykle nie są żywotne (np. Z odmian Li lub Lang).
Słyszeliście kiedyś o tej roślinie? A może uprawiacie ją już w ogródku czy działce i macie jakieś spostrzeżenia lub rady? Dajcie znać w komentarzach poniżej!
Źródła:
¹https://www.etymonline.com/word/jujubehttps://www.etymonline.com/word/jujube
https://bioone.org/journals/Economic-Botany/volume-56/issue-2/0013-0001(2002)056[0198:TJZJMA]2.0.CO;2/The-jujube-span-classgenus-speciesZiziphus-jujuba-span-Mill-a-multipurpose/10.1663/0013-0001(2002)056[0198:TJZJMA]2.0.CO;2.short
https://journals.ashs.org/hortsci/view/journals/hortsci/48/6/article-p672.xml
 |
| Źródło: plantillustrations.org |
Nazewnictwo
Zacznijmy od polskiej nazwy naszego dzisiejszego bohatera, która co ciekawe istnieje, czyli głożyna pospolita (Ziziphus jujuba). Jest to jeden z dwóch ważnych użytkowo gatunków głożyny, drugim jest głożyna omszona (Ziziphus mauritiana). Gatunek ten należy do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae), do których należy także drzewo rodzynkowe (Hovenia dulcis). Inne gatunki z tej rodziny występujące w Polsce mają tylko wartość w zielarstwie.
Inne nazwy potoczne to jujuba, chiński daktyl czy chińskie drzewo daktylowe, z czego najczęściej używam właśnie tej pierwszej, która niestety z automatu kojarzy się z jojobą, czyli rośliną o nazwie Simondsja kalifornijska (Simmondsia chinensis), z której wytwarza się popularny olejek jojoba. Bardzo łatwo więc o pomyłkę:)
Skąd taka nazwa chiński daktyl? Owoc, szczególnie ten suszony czy wędzony wygląda niemal identycznie jak owoce palmy daktylowej, choć w smaku zupełnie się różnią.
Wróćmy jednak do nazwy łacińskiej, która może będzie dla Was przydatna, jeśli będziecie szukać więcej informacji na temat tej rośliny. Zatem Ziziphus jujuba to kombinacja trudna do rozgryzienia. Pierwsza część - ziziphus pochodzi z greki, ale nie udało mi się znaleźć znaczenia, natomiast jujube pochodzi ze starofrancuskiego¹.
Synonimy tego gatunku to między innymi - Ziziphus sativa, Ziziphus spinosa, Ziziphus mautiriana, Rhamnus ziziphus. Do tego dochodzą odmiany o różnych innych nazwach.
 |
| Uczelniany sad głożynowy w Chinach |
Historia
Ciekawostką dotyczącą głożyny pospolitej jest to, że mimo tego, iż w krajach zachodnich jest ona praktycznie nieznana, w Chinach jest to jeden z popularniejszych owoców. Ma on też długą historię uprawy. Podczas odkryć archeologicznych w Xinzheng odkryto skamieliny, które dowodzą obecności tego gatunku w Państwie Środka już 8 tysięcy lat temu!
Podczas panowania dynastii Zhou, a więc około 1000-200 r p.n.e rozpoczęto produkcję wina z chińskich daktyli. Zbiór owoców z tego drzewa opisany został w Book of Songs, czyli zbiór wierszy i tekstów opisujący historię Połudnowych Dynastii. Zresztą motyw natury jest bardzo popularny w chińskiej kulturze, więc motyw jujuby pojawiał się później w wielu innych wierszach i tekstach.
Pojawia się tutaj mały konflikt, ponieważ niektóre źródła podają, że roślina ta pochodzi w sumie z Europy, w dawnych czasach wywędrowala do Azji i została odkryta na nowo. Jest to jednocześnie prawda i nieprawda:)
Otóż w Europie, a raczej w obrębie Morza Śródziemnego występuje gatunek blisko spokrewniony z naszym dzisiejszym bohaterem - Ziziphus lotus, którego owoce przypominają orzeszki lotosu, oraz Ziziphus spina-christi, występujący w okolicach Izraela. Mamy zatem w Europie jujuby, ale zupełnie inne gatunki!
Pochodzenie i występowanie
Zgodnie z chińskimi źródłami historycznymi roślina ta pochodzi z Chin. Inne źródła lubią mieszać różne gatunki Ziziphus i umieszczają miejsce pochodzenia w Azji - środkowych Chin, północnych Indii aż po Kaukaz, co prawdopodobnie jest możliwe, jednak przez duże odległości z jednego gatunku wykształciły się różne.
Obecnie głównie jujube uprawiana jest oczywiście w Chinach, gdzie obok waxberry jest jednym z unikatowych chińskich owoców. Drugim krajem, gdzie uprawa tego drzewa jest popularna, to o dziwo Stany Zjednoczone, gdzie te cieplejsze rejony (Kalifornia posiadają dość spore uprawy i święta związane ze zbiorami.
Głożyna uprawiana jest sporadycznie także w Europie, głównie na południu lub południowym wschodzie, doszły mnie także słuchy o fanach roślin 'dziwnych', którzy uprawiają je w Czechach, czyli całkiem blisko nas:)
Dodatkowo, jako ciekawostkę, podrzucę informację, iż głożyna pospolita uprawiana jest również w rejonach pod Pekinem, który klimatycznie jest bardzo zbliżony do klimatu Polski i kilka roślin tam rosnących mamy już w naszych ogrodach - jak choćby forsycje czy magnolie.
 |
| Drobne kwiaty Ziziphus jujube |
Opis
Chiński daktyl należy do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). Jest to rodzina, która ma bardzo mało przedstawicieli, którzy mają jakieś wartości użytkowe (mam na myśli jadalne:)).
Sama głożyna pospolita jest liściastym drzewem osiągającym maksymalnie 3-4 metry wysokości, choć zazwyczaj nie przekracza 2 metrów, oraz 3 metry szerokości. Rozgałęzia się dość mocno i nieregularnie, ale nie ma zbyt gęstego pokroju. Gałęzie są sękate i posiadają kolce, dlatego należy w niej grzebać ostrożnie. Większość nie przycinanych roślin rośnie z kilkoma pniami. Cętkowana szaro-czarna kora jest dość szorstka.
Liście delikatne i błyszczące, z wyraźnym unerwieniem, jajowate, jajowate-eliptyczne lub jajowate-podłużne; 3-7 cm długości, 1,5 cm szerokości. Od spodu mają nieco jaśniejszy odcień zieleni. Liście wyrastają z nasady (przypominającej krótkopędy jak u miłorzęba) całymi pękami, z których wyrastają też kolce.
Jujuba kwitnie wiosną i wczesnym latem. Kwiaty niepozorne, żółto-zielone, biseksualne, 5-bazowe, nagie, z krótkimi szypułkami, pojedyncze lub rosnące w grupie po 2-8 sztuk. Rosną w kątach liści. Nawet młode 2-3 letnie drzewka są w stanie wypuścić kwiaty i owoce, co dość dobrze rokuje dla potencjalnej uprawy w naszym klimacie.
Owoce dojrzewają dość szybko i już późnym latem możemy zacząć pierwsze zbiory. W zależności od odmiany owoce mogą pojawić się w róznych terminach i oczywiście smakach, kształtach i kolorach! Zazwyczaj jednak owoce mają rozmiary pomiędzy mirabelką a małym dzikim jabłuszkiem. Kolory skórki mogą być zielone, nakrapiane lub brązowe, z tym że większość owoców również brązowieje po dojrzeniu. Miąższ owocu jest biały i w smaku przypomina mdłe jabłko, a wewnątrz znajduje się podłużne, białe nasiono, zawsze w liczbie sztuk jeden!
 |
| Liść jujuby |
Uprawa
Zacznijmy od klimatu i temperatur, jakie sadzonka głożyny pospolitej potrzebuje do rozwoju. Najlepiej radzą sobie w ciepłym klimacie, najlepiej powyżej 0 stopni, jednak maksymalnie drzewka wytrzymują nawet do -20⁰ C!
Średnia roczna temperatura na obszarze, gdzie ma rosnąć powinna wynosić około 15° C, temperatura kwitnienia powinna oscylować w okolicach 22-25° C, a temperatura dojrzewania owoców 18-22° C.
Drzewa Jujube są bardzo odporne na suszę i stagnację, ale wymagają wyższej wilgotności powietrza podczas kwitnienia, w przeciwnym ma problem z zapylaniem. Ponadto jujuba nie lubi zbyt słonecznych stanowisk, lubi raczej stanowisko półcieniste - nawet sad na który natrafiłam chował się pod dużym drzewem kamforowca. Jednak w naszym klimacie najlepiej sprawdzi się jednak słoneczne lub półcieniste stanowisko.
Co do podłoża, roślina ta ma silne zdolności adaptacyjne, jest tolerancyjna na jałowość oraz odporna na zasolenie i zanieczyszczenia. Z tego względu niektóre źródła podają, że najlepsza ziemia dla głożyny powinna być piaszczysta i przepuszczalna. Mimo odporności na suszę dobrze jest jednak zapewnić jej wodę podczas suszy, by roślina ruszyła z produkcją owoców.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę na stanowisko, które należy osłonić ze względu na małą odporność na wiatr. Nawozimy co jakiś czas, choć roślina doskonale da sobie radę i bez pomocy:)
 |
| Dojrzewające owoce głożyny pospolitej |
Rozmnażanie
Większość chińskich odmian w USA jest szczepiona na kolczastej łodydze korzeniowej, która wytwarza wiele przyssawek z korzeni. Istnieją dowody na to, że odmiany jujube ukorzenią się na twardych lub miękkich kawałkach drewna. Dotychczasowe sukcesy tego procesu rozmnażania roślin były jednak ograniczone.
Jujuby można również rozmnażać z nasion, chociaż ze słabymi efektami. Większość odmian głożyn produkuje owoce bez zapylania krzyżowego, a nasiona z takiego samozapylenia zwykle nie są żywotne (np. Z odmian Li lub Lang).
 |
| Wnętrze owocu z nasionkiem |
Źródła:
¹https://www.etymonline.com/word/jujubehttps://www.etymonline.com/word/jujube
https://bioone.org/journals/Economic-Botany/volume-56/issue-2/0013-0001(2002)056[0198:TJZJMA]2.0.CO;2/The-jujube-span-classgenus-speciesZiziphus-jujuba-span-Mill-a-multipurpose/10.1663/0013-0001(2002)056[0198:TJZJMA]2.0.CO;2.short
https://journals.ashs.org/hortsci/view/journals/hortsci/48/6/article-p672.xml
Nie,nie słyszałam nigdy o tej roślinie.Ale i tak się wpiszę.Bo to jest rzeczywiście ciekawe,że taka mrozoodporna ,jadalna roślina nie jest u nas znana.Trafiłam na ten niezwykle ciekawy blog i widzę,że będę miała tu wiele czytania.Od dzieciństwa uwielbiałam rośliny,nawet skończyłam
OdpowiedzUsuńOgrodnictwo na SGGW ,ale wciąż odkrywam coś nowego.Dziękuję za świetny blog !
Dziękuję i zapraszam do innych artykułów, rzeczywiście już się trochę tekstów uzbierało o różnych roślinach użytkowych :)
OdpowiedzUsuńMam kilka sztuk, na razie w tunelu i miały pierwsze owoce. Smaczne, jak zielone i zaczynają lekko brązowieć to są soczyste. Jak wyschną to już mniej smaczne, gąbczaste. Zaokulizowane wczesną wiosną miały już latem pierwsze owoce!!! Wysadziłem 3 szt do gruntu, zobaczymy czy ruszą po zimie.
OdpowiedzUsuńWow, super dziękuję za podzielenie się ciekawymi i ważnymi informacjami! A co do suszonych owoców - Chińczycy używają ich do zaparzania herbaty, więc nadmiar można zagospodarowac w ten sposób <3
UsuńPrzywiozłem owoce głożyny pod koniec września z Paralii Katerini w Grecji . Pestki stratyfikowałem w lodówce , po czym posadziłem po 3 miesiącach . Gdy nie wschodziło rozłupali prstkę-była pusta. Wszystkie pestki(12) były puste -koniec uprawy !
OdpowiedzUsuńT tym roku 2023 we wrześniu byłem nie w Paralii a w Kawos ma Korfu i tu też rosły drzewka głożyny . Owoce nie jak w Paralii gdzie były małymi gruszeczkami a w Kavos owalne . Pestki też inne nie podłużne i puste ,a pękate i mające nasionko . Sprawdziłem po rozłupanie .Posiałem i czekam .
UsuńSadzonki zielne też uschły mimo ukorzeniacza i przykrycia szklanką! Może dlatego ,że był to koniec września , nie maj,czerwiec . Pewno krzew szykował się do spoczynku i zrzuceniu liści
OdpowiedzUsuńWidziałem ten krzew we wrześniu w Paralii Katerini ! Bardzo ozdobny krzew z błyszczącymi listkami jakby mokrymi i owocami takimi gruszeczkami wielkości śliwki. Owoce zrazu jasno zielone , potem w brązowe łatki ,a na koniec brązowe . Zerwałem zielne sadzonki i kilka owoców Próbowałem w kraju rozmnożyć . Sadzonki zielne uschły (może to przez koniec roku),a pestki nie powschodziły. Owoce w smaku takie jak mało soczyste jabłka, takie suche papierówki, ale krzew z ślicznym owockwmi wyglądałby pięknie na działce !
OdpowiedzUsuńMam w ogrodzie 1 rok i owocuje ( 7 owoców).
OdpowiedzUsuńSuper, czyli daje sobie na spokojnie radę w Polsce! Ciekawa jestem skąd pochodziło drzewko?
Usuń