Hurma kaukaska - date-plum

Dzień dobry!

Dziś kolejna ciekawostka dendrologiczna upolowana przeze mnie w Xi'an, czyli kuzyn persymony (Diospyros kaki) nazywany hurmą kaukaską (Diospyros lotus), na którą natrafiłam, jak zwykle, przez przypadek. Jeszcze żeby wykorzystać ten krótki wstęp, muszę napisać, że troche to mi przypomina karambolę i jej krewniaka bilimbi, czyli znana roślina owocowa i mniej znany kuzyn, który również ma jadalne owoce:)

Nazewnictwo

Hurma kaukaska, nazywana jest również hurmą pospolitą, hebankiem jagodowym czy dość mylnie hebanowcem pospolitym, z którym roślina jest tylko spokrewniona. Ciekawą nazwą jest ta angielska, bardzo ładnie oddaje urok owoców - date-plum.

Łacińska nazwa zawsze składa się z dwóch członów. Zacznijmy od tego, co oznacza Diospyros? Otóż na przekór pochodzi on z Greki. Starożytni Grecy uważali bowiem, iż owoce hurmy są boskim owocem - dios pyros. Dios oczywiście oznacza bóg, natomiast pyros owoc. Drugi człon jest chyba jeszcze łatwiejszy do odszyfrowania niż boski owoc. Lotus oczywiście kojarzy się z lotosem. Ale dlaczego? Zdaje się, że drobne owoce tego gatunku rozmiarami i kształtem przypominają orzeszki lotosu. Zagadka rozwiązana:) 

Znalazłam też ciekawą informację, że roślina ta jest kandydatem na drzewo lotosowe występujące w Odysei Homera, gdzie opisana była wyspa porośnięta drzewem lotosowym i zamieszkana przez lotosożerców :)

Pochodzenie 

 

Jak sama nazwa - hurma kaukaska - wskazuje, drzewo to pochodzi z rejonów Kaukazu, Azji Zachodniej i kawałka Europy Południowo-Wschodniej. Jest szeroko rozpowszechniona w basenie Morza Śródziemnego, na Bałkanach, w Azji Mniejszej i Azerbejdżanie, Iranie, Indiach, Himalajach, Japonii, Chinach, Ukrainie, Azji Środkowej i na Kaukazie. W Chinach uprawiana jest w prowincjach o klimacie dość zbliżonym do kliamtu panującego w Polsce. Z tego co wiem i słyszałam uprawiana jest przez zapalonych ogrodników również i w Polsce¹.

Opis

Hurma kaukaska (Diospyros lotus) jest drzewem lub krzewem należącym do rodziny hebankowatych (Ebanaceae), spokrewniona bliżej lub dalej z herbatą czy kiwi (ciekawe połączenia prawda?). Maksiymalną wysokością, do której dorasta to 40 metrów, gdzie spotykane są bardzo stare osobniki gdzieś w Azerbejdżanie, spotkane przeze mnie hurmy kaukaskie w Xi'an miały około 20-30 metrów, i z tego co wyczytałam to również jest dość dużo i zazwyczaj są niższe, zwłaszcza w nie swoim klimacie. Mogą mieć pokrój drzewa lub krzewu.

 

Kora młodych drzew jest szarawo-brązowa i gładka, z przetchlinkami, z wiekiem staje się coraz bardziej pomarszczona, gałązki szare do ciemnobrązowego z szaro-żółtymi przetchlinkami. Młode pędy są zielonkawo-brązowe lub ciemnoczerwono-brązowe. 

 

Liście są ułożone w rzędach na łodydze. Liście zielone, eliptyczne lub podłużne, zdecydowanie różnią się kształtem od liści hurmy wschodniej, są od niej bardziej wydłużone. Osiągają 5-13 cm długości oraz 2,5-6 cm szerokości. Brzegi liści są całkowicie lub lekko ząbkowane. Wierzch jest ciemnozielony, bezwłosy, a spód ciemnozielony i lekko owłosiony. 

 

 

Porównanie liści hurmy kaukaskiej i wschodniej

 

Hurma kaukaska jest rośliną dwupienną, co w skrócie oznacza że kwiaty męskie i żeńskie znajdują się na dwóch różnych drzewach, a do rozmnażania potrzebujemy zarówno osobnika męskiego jak i żeńskiego.

Kwiatostany męskie składają się z około 3 kwiatów, mają około 6-10 cm długości i rosną w kątach blizn liściowych na zeszłorocznych gałęziach. Kwiaty męskie często mają 1 (rzadko 2 lub 3) działki z 5-12 pręcikami. Natomiast u żeńskich okazów kwiaty pojawiają się zazwyczaj pojedynczo na tegorocznych gałązkach.  Korona kwiatu jest brązowo-czerwona lub brudno-różowa, co odróżnia hurmę kaukaską od wschodniej, której kwiaty są białe lub białawo-zielonkawe.

 

Hebanek jagodowy kwitnie na przełomie maja i czerwca, a owocuje w październiku i listopadzie. Owocem jest kulista jagoda o średnicy 1-2 cm, niedojrzałe jagody są zielone, następnie bursztynowo-żółte, a następnie po lekkim przemrożeniu ciemnobrązowe z niebiesko-niebieską warstwą. Wtedy też owoce są w pełni dojrzałe i nadające się do spożycia. W smaku ponoć przypominają bardzo kaki - słodkie i soczyste, choć niektórzy porównuja ją również do daktyli (ze względu na smak i wygląd zapewne), stąd też date-plum.

 

Wewnątrz owocu znajduje się od 2 do nawet 10 nasion, gratka dla hodowców:)

Uprawa

No dobrze, tyle tego pisania, ale czy hurma kaukaska przeżyje w Polsce i da sobie radę w zimie? Otóż okazuje się, że hurma pospolita jest dość wytrzymałym na mróz drzewem i jest w stanie wytrzymać temperatury spadające do -15 stopni, a starsze osobniki nawet do -20 stopni. Dlatego też bardzo często służy za podkładkę pod persymonę (Diospyros kaki). 

 

Właściwie to gatunek ten ogólnie jest dość odporny, nie tylko na mróz, ale i suszę, zasolenie, zanieczyszczenia, jałową glebę oraz krótkotrwałą wilgotność podłoża. Co ciekawe ma też dość dużą odporność na dwutlenek siarki. Brzmi jak idealne drzewo do miasta! :)

 

W naturze hurma kaukaska występuje w górach, na wysokościach 500-2500 metrów n.p.m., gdzie panują dość zmienne warunki. Mimo to, lepiej dmuchać na zimno i nie narażać naszej wychuchanej sadzonki ze szkółki na niepotrzebny stres! Dlatego najlepiej sadzić hurmę kaukaską na glebach żyznych i głębokich, choć wytrzyma również te mniej bogate w składniki odżywcze, pH gleby 4,5-8. Stanowisko najlepiej słoneczne lub półsłoneczne, osłonięte od wiatru.

Zimą najlepiej młode drzewa osłaniać, zwłaszcza podczas bezśnieżnych zim, przez kilka pierwszych lat, tak by roślina miała czas na oswojenie się z klimatem i uodpornienie.

Słyszeliście kiedyś o hurmie kaukaskiej? A może uprawiacie ją w ogródku i macie coś do dodania? Dajcie znać! :)

Źródła i ciekawe linki:

¹ Hurma kaukaska w Polsce: https://wojtekwogrodzie.wordpress.com/hebanowiec-lotosowy-i-wirginijski/ 

https://www.agro.gov.az/az/bitkicilik/coxillik-ekmeler/xurma
https://baike.baidu.com/item/%E5%90%9B%E8%BF%81%E5%AD%90/791761?fr=aladdin#4