Dzień dobry!
Dlaczego jagoda goji? Tutaj musimy na moment zajrzeć do słownika, by odkryć, że chińska nazwa tej rośliny to gōuqi (枸杞), co brzmi bardzo podobnie do słowa gǒu - znaczącego psa (狗). Być może dzięki temu, że dla obcokrajowców te słowa brzmią niemal identycznie (różnią się tonem), angielskie nazwy kopiują chińskie nazywając goji wolfberry.
Nazwa łacińska jest równie sprytnie połączona z psami i wilkami, ponieważ pierwszy człon, Lycium pochodzi od łacińskiego słowa lyceum, pochodzącego z kolei od greckiego lykeion które było jednym z przydomków boga Apollo oznaczającego zabójcę wilków. Ciekawe, prawda? Drugi człon łacińskiej nazwy to dość łatwe do odszyfrowania chinense, czyli skąd pochodzi ten gatunek.
Warto tu jeszcze wspomnieć o istnieniu europejskiego gatunku - kolcowoju pospolitego (Lycium barbarum), który bardzo często jest mylony z kolcowojem chińskim lub używanym zamiennie. Co ciekawe w Chinach natknęłam się na bliskiego, można by napisać, kuzyna jagody goji - kolcowój rosyjski (Lycium ruthenicum), nazywany czarną jagodą goji. Jest to kolejna ciekawa roślina, o której napisałam post - czarna jagoda goji i niebieska herbata.
Jagoda goji użytkowana jest już pod ponad czterech tysięcy lat. Pierwszy raz owoce tej rośliny wspomniane są w chińskim dziele pt Księga gór i mórz (山海经) pochodzącym z około 400-200 lat p.n.e., gdzie jagody mają przypisane magiczne właściwości. Jagoda goji jest tutaj przedstawiana jako roślina magiczna!
W kolejnych stuleciach kolcowój chiński umieszczony został w wielu dziełach chińskich badaczy i lekarzy, jak choćby w The Classic of Herbal Medicine (神农本草经) napisanego ok 200-250 roku naszej ery. W tamtym okresie każdy szanujący się władca czy przedstawiciel władzy miał we własnym ogródku własną uprawę Lycium chinense. Szczególną popularność owoc ten zyskał w prowincji Ningxia (a właściwie regionie autonomicznym), który ma nieco chłodniejszy klimat, zbliżony do Polski.
Wilcza jagoda została wspomniana również w pierwszej i uznawanej za najbardziej kompletnej książce Compedium of Materia Medica (本草纲目) z 1578 roku, pióra Li Shizhen, chińskiego lekarza i badacza. Właśnie w tym tekście znajduje się słynna dość informacja o tym, iż jedzenie jagód goji wpływa na długowieczność, bowiem Li Shizhen wspomina o wiosce Nanchu, gdzie spożywanie owoców kolcowoju chińskiego było popularne i większość mieszkańców dożywała stu lat.
Co do tej długowieczności znalazłam, jako ciekawostkę, krótką historyjkę-legendę, o kupcach i starcu. Otóż w dawnych czasach karawana podążająca Jedwabnym Szlakiem zatrzymała się na noc w hotelu. Jedząc zauważyli, iż jakaś kobieta w dość ostrych słowach karci starca. Jeden z kupców Arabskich zapytał więc kobietę z wyrzutem, dlaczego traktuje starszą osobę bez szacunku, a ta odpowiedziała mu "co mam więc robić z wnukiem?".
Okazało się, że ta kobieta miała ponad 200 lat, a starzec miał już dziewięćdziesiąt lat. W wyniku zlamania jakichś rodzinnych zasad starzec został ukarany. Zszokowany kupiec zapytał więc, jak kobieta zachowała tak długo młodość, a ta zdradziła mu by przez rok codziennie spożywał jagody kolcowoju. I w ten sposób w późniejszym czasie kupcy zaczęli zwozić jagody kolcowoju na Zachód.
Ile w tym prawdy sami możecie zgadywać, ale historia sama w sobie ciekawa :)
No dobrze, po przedstawieniu historii chyba nie będzie niespodzianką jeśli napiszę, że jagoda goji pochodzi z Chin, ale występuje także w Korei Północnej i Południowej oraz Japonii. W Chinach występuje głównie w północno-wschodniej części, w prowincjach Hebei, Shanxi, Shaanxi oraz południowym Gansu. W rejonie Ningxia wyhodowano lokalną, dość znaną odmianę o większych owocach.
W rejonach tych często rośnie dziko jako chwast, na nieużytkach, zboczach wzgórz czy terenów ciężkich do zaadoptowania pod uprawy czy w miejscach zasolonych i niezbyt użytecznych dla innych roślin.
Jagoda goji, czyli właściwie kolcowój chiński (Lycium chinense) należy do rodziny psiankowatych (Solanaceae), tej samej, do której należą tak popularne pomidory, ziemniaki czy bakłażany, ale i mniej znane jak mandragora, miechunka czy pepino (psianka melonowa).
Kolcowój jest krzewem o szarawych pędach z tendencją do przewisania, rośnie dość szybko i u nas w Polsce pędy mogą osiągać ponad 2 metry długości czy też wysokości. Na pędach oprócz liści znajdują się również kolce.
Liście rosną pojedynczo lub po 2-4 w węźle, mają lancetowaty lub podłużnie-lancetowaty kształt i zaostrzoną końcówkę. Dzikie okazy mają zazwyczaj mniejsze liście, do 3 cm długości, te spotykane w uprawie mają zdecydowanie dłuższe liście, nawet do 10 cm długości, choć zazwyczaj są mniejsze. Roślina zrzuca liście na zimę i nie przebarwia się na jesień.
Kwiaty pojawiają się latem, w okolicach czerwca. Kolcowój chiński jest rośliną zwierającą na jednym osobniku zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie. Kwiaty goji zbudowane są typowo dla rodziny Solanaceae, rosną pojedynczo lub w parach, na długich ogonkach. Płatki kwiatu są lekko orzęsione, fioletowe czy jasnofioletowe, o długości około centymetra. Pręciki są nieco dłuższe od płatków. Kwiaty kolcowoju są zapylane przez pszczoły.
Owoce pojawiają się jesienią, mniej więcej we wrześniu-październiku. Owocem jest oczywiście czerwona jagoda o długości od 0,7 do nawet 1,5 cm długości i około pół centymetra średnicy. Wewnatrz znajduje się wiele drobnych nasionek o żółtawej barwie. Owoce należy spożywać tylko w pełni dojrzałe, niedojrzałe owoce mogą być lekko toksyczne.
W mojej opinii uprawa jagody goji jest dość łatwa i bezproblemowa, roślina niemal sama się uprawia! :)
Zacznijmy od tego, iż kolcowój chiński jest w pełni mrozoodporny w naszym klimacie, wytrzymuje naprawdę niskie temperatury zimą, nawet do -25 stopni (inne źródła podają nawet -30), można je więc sadzić w każdym rejonie Polski i powinny sobie poradzić. Oczywiście młode rośliny i siewki nie są aż tak odporne i należy je wcześniej zahartować.
Co do wymagań glebowych Lycium chinense rośnie dobrze na każdym podłożu, mogą rosnąć na glebach ciężkich, zasolonych czy ubogich w wodę, gatunek ten ma system korzeniowy przystosowany do wytrzymywania braku wody, jednak dla dobrego owocowania na obszarach suchych dobrze jest podlewać je podczas okresu kwitnienia. Praktycznie każde pH gleby jest odpowiednie dla kolcowoju. Praktycznie w ten sam sposób możemy dobierać stanowisko - i w słonecznym i w cienistym roślina będzie rosła i owocowała.
Z mojego doświadczenia mogę tylko powiedzieć, że na ciężkiej gliniastej ziemii na półsłonecznym stanowisku moja jagoda wystrzeliła na ponad 2 metry w bodajże 2 lata i owocowała już po roku. Co prawda jagód wiele nie było (o co w sumie oskarżam okoliczne bandy ptaków), ale i tak jest to niezły wynik jak na dziwne rośliny owocowe.
Jagoda goji bardzo łatwo rozmnaża się z nasion, co udowodniłam już siejąc czarną jagodę goji. Jeśli więc trafi wam się w łapki kilka zasuszonych (czy też świeżych) owoców, spokojnie możecie wyciągnąć nasiona i próbować je wysiewać.
Myślę, że niedługo nadejdzie ten czas, żebym i ja spróbowała siewu, ponieważ chcę jeszcze napisać jeden post tylko o owocach goji i jak one są użytkowane w Chinach, bo to też może być problem - mam jagody, ale co z nimi robić, jeśli są dość średnie w smaku? :)
Dajcie znać jak tam wasze jagody! :)
Źródła:
http://www.wolfberry.cn/pro.asp?classid=273
www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200020538
https://baike.baidu.com/item/%E6%9E%B8%E6%9D%9E/272759?fr=aladdin
Jako że ciągle przebywam w Chinach i zdaje się, że to te typowo chińskie rośliny wypadałoby na blogu opisywać w pierwszej kolejności, w końcu nadszedł ten moment by wspomnieć o kolcowoju chińskim (Lycium chinense), bardziej znanego jako jagoda goji. Czy naprawdę jagody goji są popularne w Chinach?
Nazewnictwo
Dlaczego jagoda goji? Tutaj musimy na moment zajrzeć do słownika, by odkryć, że chińska nazwa tej rośliny to gōuqi (枸杞), co brzmi bardzo podobnie do słowa gǒu - znaczącego psa (狗). Być może dzięki temu, że dla obcokrajowców te słowa brzmią niemal identycznie (różnią się tonem), angielskie nazwy kopiują chińskie nazywając goji wolfberry.
Nazwa łacińska jest równie sprytnie połączona z psami i wilkami, ponieważ pierwszy człon, Lycium pochodzi od łacińskiego słowa lyceum, pochodzącego z kolei od greckiego lykeion które było jednym z przydomków boga Apollo oznaczającego zabójcę wilków. Ciekawe, prawda? Drugi człon łacińskiej nazwy to dość łatwe do odszyfrowania chinense, czyli skąd pochodzi ten gatunek.
Warto tu jeszcze wspomnieć o istnieniu europejskiego gatunku - kolcowoju pospolitego (Lycium barbarum), który bardzo często jest mylony z kolcowojem chińskim lub używanym zamiennie. Co ciekawe w Chinach natknęłam się na bliskiego, można by napisać, kuzyna jagody goji - kolcowój rosyjski (Lycium ruthenicum), nazywany czarną jagodą goji. Jest to kolejna ciekawa roślina, o której napisałam post - czarna jagoda goji i niebieska herbata.
Historia
Jagoda goji użytkowana jest już pod ponad czterech tysięcy lat. Pierwszy raz owoce tej rośliny wspomniane są w chińskim dziele pt Księga gór i mórz (山海经) pochodzącym z około 400-200 lat p.n.e., gdzie jagody mają przypisane magiczne właściwości. Jagoda goji jest tutaj przedstawiana jako roślina magiczna!
W kolejnych stuleciach kolcowój chiński umieszczony został w wielu dziełach chińskich badaczy i lekarzy, jak choćby w The Classic of Herbal Medicine (神农本草经) napisanego ok 200-250 roku naszej ery. W tamtym okresie każdy szanujący się władca czy przedstawiciel władzy miał we własnym ogródku własną uprawę Lycium chinense. Szczególną popularność owoc ten zyskał w prowincji Ningxia (a właściwie regionie autonomicznym), który ma nieco chłodniejszy klimat, zbliżony do Polski.
Wilcza jagoda została wspomniana również w pierwszej i uznawanej za najbardziej kompletnej książce Compedium of Materia Medica (本草纲目) z 1578 roku, pióra Li Shizhen, chińskiego lekarza i badacza. Właśnie w tym tekście znajduje się słynna dość informacja o tym, iż jedzenie jagód goji wpływa na długowieczność, bowiem Li Shizhen wspomina o wiosce Nanchu, gdzie spożywanie owoców kolcowoju chińskiego było popularne i większość mieszkańców dożywała stu lat.
Co do tej długowieczności znalazłam, jako ciekawostkę, krótką historyjkę-legendę, o kupcach i starcu. Otóż w dawnych czasach karawana podążająca Jedwabnym Szlakiem zatrzymała się na noc w hotelu. Jedząc zauważyli, iż jakaś kobieta w dość ostrych słowach karci starca. Jeden z kupców Arabskich zapytał więc kobietę z wyrzutem, dlaczego traktuje starszą osobę bez szacunku, a ta odpowiedziała mu "co mam więc robić z wnukiem?".
Okazało się, że ta kobieta miała ponad 200 lat, a starzec miał już dziewięćdziesiąt lat. W wyniku zlamania jakichś rodzinnych zasad starzec został ukarany. Zszokowany kupiec zapytał więc, jak kobieta zachowała tak długo młodość, a ta zdradziła mu by przez rok codziennie spożywał jagody kolcowoju. I w ten sposób w późniejszym czasie kupcy zaczęli zwozić jagody kolcowoju na Zachód.
Ile w tym prawdy sami możecie zgadywać, ale historia sama w sobie ciekawa :)
Pochodzenie
No dobrze, po przedstawieniu historii chyba nie będzie niespodzianką jeśli napiszę, że jagoda goji pochodzi z Chin, ale występuje także w Korei Północnej i Południowej oraz Japonii. W Chinach występuje głównie w północno-wschodniej części, w prowincjach Hebei, Shanxi, Shaanxi oraz południowym Gansu. W rejonie Ningxia wyhodowano lokalną, dość znaną odmianę o większych owocach.
W rejonach tych często rośnie dziko jako chwast, na nieużytkach, zboczach wzgórz czy terenów ciężkich do zaadoptowania pod uprawy czy w miejscach zasolonych i niezbyt użytecznych dla innych roślin.
Opis
Jagoda goji, czyli właściwie kolcowój chiński (Lycium chinense) należy do rodziny psiankowatych (Solanaceae), tej samej, do której należą tak popularne pomidory, ziemniaki czy bakłażany, ale i mniej znane jak mandragora, miechunka czy pepino (psianka melonowa).
Kolcowój jest krzewem o szarawych pędach z tendencją do przewisania, rośnie dość szybko i u nas w Polsce pędy mogą osiągać ponad 2 metry długości czy też wysokości. Na pędach oprócz liści znajdują się również kolce.
Liście rosną pojedynczo lub po 2-4 w węźle, mają lancetowaty lub podłużnie-lancetowaty kształt i zaostrzoną końcówkę. Dzikie okazy mają zazwyczaj mniejsze liście, do 3 cm długości, te spotykane w uprawie mają zdecydowanie dłuższe liście, nawet do 10 cm długości, choć zazwyczaj są mniejsze. Roślina zrzuca liście na zimę i nie przebarwia się na jesień.
Kwiaty pojawiają się latem, w okolicach czerwca. Kolcowój chiński jest rośliną zwierającą na jednym osobniku zarówno kwiaty męskie, jak i żeńskie. Kwiaty goji zbudowane są typowo dla rodziny Solanaceae, rosną pojedynczo lub w parach, na długich ogonkach. Płatki kwiatu są lekko orzęsione, fioletowe czy jasnofioletowe, o długości około centymetra. Pręciki są nieco dłuższe od płatków. Kwiaty kolcowoju są zapylane przez pszczoły.
Owoce pojawiają się jesienią, mniej więcej we wrześniu-październiku. Owocem jest oczywiście czerwona jagoda o długości od 0,7 do nawet 1,5 cm długości i około pół centymetra średnicy. Wewnatrz znajduje się wiele drobnych nasionek o żółtawej barwie. Owoce należy spożywać tylko w pełni dojrzałe, niedojrzałe owoce mogą być lekko toksyczne.
Uprawa
W mojej opinii uprawa jagody goji jest dość łatwa i bezproblemowa, roślina niemal sama się uprawia! :)
Zacznijmy od tego, iż kolcowój chiński jest w pełni mrozoodporny w naszym klimacie, wytrzymuje naprawdę niskie temperatury zimą, nawet do -25 stopni (inne źródła podają nawet -30), można je więc sadzić w każdym rejonie Polski i powinny sobie poradzić. Oczywiście młode rośliny i siewki nie są aż tak odporne i należy je wcześniej zahartować.
Co do wymagań glebowych Lycium chinense rośnie dobrze na każdym podłożu, mogą rosnąć na glebach ciężkich, zasolonych czy ubogich w wodę, gatunek ten ma system korzeniowy przystosowany do wytrzymywania braku wody, jednak dla dobrego owocowania na obszarach suchych dobrze jest podlewać je podczas okresu kwitnienia. Praktycznie każde pH gleby jest odpowiednie dla kolcowoju. Praktycznie w ten sam sposób możemy dobierać stanowisko - i w słonecznym i w cienistym roślina będzie rosła i owocowała.
Z mojego doświadczenia mogę tylko powiedzieć, że na ciężkiej gliniastej ziemii na półsłonecznym stanowisku moja jagoda wystrzeliła na ponad 2 metry w bodajże 2 lata i owocowała już po roku. Co prawda jagód wiele nie było (o co w sumie oskarżam okoliczne bandy ptaków), ale i tak jest to niezły wynik jak na dziwne rośliny owocowe.
Rozmnażanie
Jagoda goji bardzo łatwo rozmnaża się z nasion, co udowodniłam już siejąc czarną jagodę goji. Jeśli więc trafi wam się w łapki kilka zasuszonych (czy też świeżych) owoców, spokojnie możecie wyciągnąć nasiona i próbować je wysiewać.
Myślę, że niedługo nadejdzie ten czas, żebym i ja spróbowała siewu, ponieważ chcę jeszcze napisać jeden post tylko o owocach goji i jak one są użytkowane w Chinach, bo to też może być problem - mam jagody, ale co z nimi robić, jeśli są dość średnie w smaku? :)
Dajcie znać jak tam wasze jagody! :)
Źródła:
http://www.wolfberry.cn/pro.asp?classid=273
www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200020538
https://baike.baidu.com/item/%E6%9E%B8%E6%9D%9E/272759?fr=aladdin
枸 gōu - zakrzywiony, wygięty; 狗 gǒu - pies. To nie jest ten sam znak, ani nawet się go tak samo nie wymawia (zwróć uwagę na tony). Jeden ma klucz drzewa - 木, bo jest rośliną, a drugi klucz psa 犭, stąd wiadomo, że chodzi o zwierzę. Wolfberry pochodzi więc raczej z łaciny.
OdpowiedzUsuńRzeczywiście, nie zwróciłam uwagi, bo oba znaki (szczególnie w małe) na pierwszy rzut oka wyglądają identycznie. Ciekawe czy ktoś w przeszłości popełnił dokładnie ten sam błąd i przez to jagody goji są nazywane wolfberry? Pewnie sie nie dowiemy :)
OdpowiedzUsuńDziękuję za uwagę i zabieram się za poprawki!