Dzień dobry!
Ostatnio zabrałam się za opracowywanie niektórych chińskich przypraw, między innymi dzisiejszego bohatera - chiński czarny kardamon (Lanxiangia tsaoko) i okazało się to niespodziewanie skomplikowanym tematem, ponieważ w zasadzie na rynku istnieją aż dwa różne czarne kardamony!
Dlatego dziś zagłębimy się w ten temat, a obie rośliny i przyprawy z nich pojawią się na blogu osobno!
Trochę o kardamonach
Zanim przejdziemy do samego czarnego chińskiego kardamonu uporządkujmy wcześniej kardamonowy chaos jaki nam się pojawił. Nasz dzisiejszy bohater należy do rodziny imbirowatych (Zingiberaceae), których najpopularniejszym przedstawicielem jest oczywiście imbir lekarski, ale i takie rośliny jak kurkuma, galangal czy właśnie kardamon, czy mniej znane jak alpinia, aframon czy amomek.
 |
| Chiński czarny kardamon na targu w prowincji Hunan, 2022 r. |
Musicie przy tym wiedzieć, że często rośliny w obrębie rodziny są łatwo ze sobą mylone a synonimy w zależności od badacza mogą należeć do kilku rodzajów w rodzinie, do tego dochodzą nazwy zwyczajowe, więc spokojnie możemy przyjąć, że planuje tu spory chaos.
W zasadzie nasz dzisiejszy czarny kardamon nie do końca jest kardamonem, z punktu naukowego roślina ta i jej owoce używane jako przyprawa przypisane są do rodzaju Lanxiangia. Jest to dość nowy rodzaj, bo stworzony zaledwie w 2018 roku¹, dlatego też często możecie spotkać tę roślinę pod naukową nazwą Amomum tsaoko, czasem także Amomum hongtsaoko. Stąd już blisko do innego czarnego kardamonu - Amomum subulatum, czyli indyjskiego/bengalskiego/nepalskiego czarnego kardamonu.
Ogólnie jako przyprawy znamy kardamony takie jak:
- kardamon malabarski (Elettaria cardamomum) - ten najbardziej znany u nas, zielony kardamon;
- chiński biały kardamon (Alpinia tonkinensis) - znany głównie w Chinach;
- chiński czarny kardamon (Lanxiangia tsaoko) - o którym dziś sobie opowiemy;
- indyjski czarny kardamon (Amomum subulatum) - o nieco innym kształcie od chińskiego;
- korarima (Aframomum corrorima) - kardamon Etiopski;
- aframon malabarski (Aframomum melegueta);
- kardamon afrykański (Aframomum daniellii) inaczej nazywany alligator pepper;
Oczywiście ta lista może się ciągle zwiększać wraz z naszą wiedzą o roślinach użytkowych Afryki i Azji, gdzie głównie występują rośliny imbirowate.
Kilka słów o czarnym kardamonie
 |
| Rycina przedstawiająca czarny chiński kardamon, źródło: http://www.efloras.org |
Pochodzenie i występowanie
Chiński czarny kardamon jest rośliną rosnącą naturalnie w rzadkich lasach prowincji Yunnan w Chinach, na wysokości 1100-1800 metrów nad poziomem morza. Co ciekawe, w naturze gatunek ten jest zagrożony wyginięciem. Oczywiście uprawiany jest także poza Yunnanem - w innych południowych prowincjach Chin - w Guangxi oraz Guizhou, a także w północnym Wietnamie.
Jak rośnie czarny kardamon?
Kardamon ten dorasta do 3 metrów wysokości, o pokroju zbliżonym do imbiru, o wyprostowanych pędach. Kłącza rosną poziomo, o średnicy 2,5 cm. Blaszka liściowa wąsko-eliptyczna lub podłużna, dorastająca nawet do 70 cm długości, choć zazwyczaj długość waha się w okolicach 40-70 cm długości oraz 10-20 cm szerokości. Brzeg liścia gładki, a wierzchołek zaostrzony.
Kwiaty pojawiają się od kwietnia do czerwca, zebrane są w kwiatostany wyrastające wprost z kłącza. Pojedynczy kwiatostan osiąga około 13-18 cm wysokości i zazwyczaj złożony jest z 5-30 kwiatów. Wizualnie bardzo przypomina mi kwiatostan shampoo ginger (Zingiber zerumbet) - imbiru cytwarowego.
Pojedynczy kwiat ma żółto-pomarańczowo-czerwonawą barwę w zależności od stopnia dojrzałości.
Chiński czarny kardamon
To co nas najbardziej interesuje, czyli owoce, pojawiają się od września do grudnia. Tak jak i kwiaty, owoce zebrane są w owocostany. Świeże torebki mają owalny kształt i czerwonawą barwę, która w miarę obsychania brązowieje. Są one podłużnie żłobione, o średnicy 2,5-4,5 cm. I o ile cała roślina ma dość imbirowy zapach, to owoce są jej najbardziej aromatyczną częścią i to właśnie one są częścią użytkową.
Suszony owoc ma powierzchnię szaro-brązową z widocznymi podłużnymi rowkami i grzbietami. Skórka jest twarda i się łatwo rozrywa. Torebka ma 3 komory, każda komora zawiera od 8 do 11 nasion. Nasiona cztero- lub wielostronne, o 5 mm długości i szerokości, o czerwonawo-brązowej powierzchni, z szaro-białą błoniastą osnową.
 |
| Wnętrze czarnego kardamonu pełne nasion |
Smak i zapach
Chyba jedna z ciekawszych rzeczy dotyczących czarnego kardamonu - jak pachnie i smakuje? Co ciekawe, mimo dużego podobieństwa, chiński i indyjski czarny kardamon różnią się w zapachu zupełnie - są to dwa różne rodzaje zapachów.
Chiński czarny kardamon ma mniej intensywny zapach, choć nadal mocny i ciężki, jakby wędzony. Bardzo kojarzyły mi się z naszymi wędzonymi śliwkami dorzucanymi do świątecznego kompotu. W smaku czarny kardamon jest mocno wytrawny, z lekko wędzonym posmakiem.
Zastosowanie
W Chinach czarny kardamon używany jest w dwóch dość podobnych celach - przyprawowym oraz medycznym. Jako przyprawa czarny kardamon używany jest w rozmaitych mieszankach (na przykład z chińskim cynamonem czy anyżem) stosowanych na przykład do hot pot'a lub różnych potraw, zazwyczaj tych gotowanych niż smażonych, na przykład z drobiem, wołowiną czy wieprzowiną.
Myślę, że idąc tą kalką w Polsce dobrze nada się do wszelkich gulaszy i różnych zup.
Z kolei według TCM - Traditional Chinese Medicine sugeruje, że stosowanie w małych dawkach czarnego kardamonu jest dobre dla śledziony czy żołądka, jednak osoby mające problemy z układem krwionośnym powinny uważać. Zdecydowanie odradzam eksperymenty z wszelkimi ziołami i upewnijcie się u lekarza czy stosowanie takiego kardamonu będzie bezpieczne dla Waszego zdrowia.
Zdecydowanie nie powinno się używać więcej niż 6 gram tej przyprawy na raz.
 |
| Nasiona chińskiego czarnego kardamonu |
Słyszeliście wcześniej o czarnym kardamonie? A może próbowaliście go w jakimś azjatycznym daniu?
Dajcie znać w komentarzach!
