Dzień dobry!
Dziś zabieram Was po raz kolejny do świata roślin wodnych, by przedstawić dość ciekawą i mało znaną roślinę o jadalnych nasionach, czyli rozłożnię kolczastą (Euryale ferox) zwaną także diabelską głową.
Systematyka
Zacznijmy od ustalenia z czym mamy do czynienia. Rozłożnia kolczasta (Euryale ferox) jest rośliną należącą do rodziny grzybieniowatych, a więc spokrewnioną z grzybieniami - liliami wodnymi. Co ciekawe, jest to gatunek monotypowy, co oznacza, że jest jedynym w swoim rodzaju. Dosłownie!
Do tego jest blisko spokrewniony ze znanymi z ogromnych liści potrafiących utrzymać na powierzchni wody nawet co szczuplejszych ludzi, rodzajem Victoria.
Nazewnictwo
Rozłożnia kolczasta, w Polsce nazywana jest także euryjalą kolczastą, co jest dosłowną kalką z łacińskiej nazwy - Euryale ferox. Tutaj ferox co prawda oznacza dziki, gwałtowny, ale odnosi się do bardziej kolczastych roślin, jak na przykład Aloe ferox, to aloes uzbrojony - w domyśle właśnie kolczasty!
Po angielsku roślina ta ma bardzo ładną i zwięzłą nazwę opisującą cały jej charakter - prickly water lily, ale i dość wymowny Gorgon plant, odnoszące się do przerażających i groźnych stworów z mitologii greckiej. Zresztą łacińska nazwa Euryale odnosi się właśnie do jednej z Gorgon o imieniu Euriale.
Z kolei jadalne nasiona nazywane są fox nuts, lub makhana, będące zapożyczeniem z hindi.
Dla porządku wspomnę jeszcze na szybko, iż Chińczycy używają do określenia tej rośliny tylko jednego znaku - 芡 (), natomiast owocostan określany jest jako głowa kurczaka - 鸡头 (jī tóu), a same nasiona jako 鸡头米 (jī tóu mǐ), czyli ryż z głowy kurczaka.
 |
| Liście rozłożni kolczastej w ogrodzie botanicznym w Xi'an |
Pochodzenie
Rozłożnia kolczasta naturalnie występuje w jeziorach i stawach Azji, zakres jej występowania jest dość szeroki - od północnych Indii aż do południowo-wschodnich krańców Rosji. Można ją spotkać w takich krajach jak właśnie Chiny, Korea, Japonia, wspomniane Indie czy Rosja, ale i na terenie Bangladeszu czy Myanmaru.
Opis
Rozłożnia kolczasta, w zależności od lokalizacji to roślina jednoroczna lub wieloletnia. Liście i kwiaty unoszą się na powierzchni wody. Co ciekawe, istnieją dwa rodzaje liści - zanurzone i pływające.
Pływające liście są duże, o średnicy do 1,3 metra, są charakterystycznie pomarszczone i kolczaste wzdłuż nerwów oraz na ogonku liściowym; Zanurzone liście nie kłują, a ich blaszka liściowa strzałkowata lub eliptyczna, 4-10 cm, o głęboko sercowatej podstawie.
Kwiat kwitnie na powierzchni wody. Dorasta do 5 cm średnicy. Szypułka kwiatu jest również gęsto kolczasta. Płatki zewnętrzne kwiatu zazwyczaj są w różnych odcieniach fioletu. Kwitnienie wypada późnym latem, w okolicach sierpnia.
Po zapyleniu z kwiatu powstaje wielokomorowy owoc zawierający okrągłe
nasiona. Sam owoc jest kulisty i mocno kolczasty, o 5-10 cm długości, z charakterystycznym zakończeniem przypominającym dziób. Do tego ma
beżowo-brązowo-purpurową barwę, oraz gąbczastą strukturę pokrytą
kolcami.
 |
| Wystający z wody pąk kwiatowy |
Jadalne nasiona
Świeże nasiona znajdują się w sino-brązowej cienkiej łupinie nasiennej, po jej zdjęciu zobaczymy również niejadalną warstwę owocni o bagnisto-zielonej lub brązowej barwie, jednak nieco grubszej warstwie. Wewnątrz znajduje się białe, okrągłe bielmo, które po wysuszeniu brązowieje. Jadalna część ma rozmiary mniej więcej ziarna zielonego groszku.
Cała struktura przypomina bardzo jadalne nasiona innej rośliny wodnej - lotosu, te nasiona również pokazywałam Wam na blogu w poście o orzeszkach lotosu.
Najczęściej właśnie formą dostępną w sklepach są właśnie suszone wnętrza nasion, jakie możecie zobaczyć poniżej na zdjęciu.
Zastosowanie
Nasiona zbiera się tradycyjnie jesienią, ze względu na dużą zawartość skrobi, nasiona oraz mąka z Euryale ferox mają dość szerokie zastosowanie w chociażby północno-indyjskiej, chińskiej czy kantońskiej kuchni, do tego ma zastosowanie w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej (TCM) oraz Ajurwedzie. Oczywiście jadalne są także na świeżo.
Skrótowo - według medycyny chińskiej nasiona są słodkie i cierpkie, pomagają na śledzionę, nerki czy biegunki. Zdecydowanie jednak nie należy się skupiać akurat na tym aspekcie zastosowania foxnuts.
Mąka z nasion rozłożni można użyć do przygotowania owsianki i ciasta, lub czegoś co ja nazywam ryżanką, czyli congee ryżowy odpowiednik owsianki. Czasem bywa też jednym ze składników słodkiej zupy z orzeszkami lotosu, goji, grzybami śnieżnymi i chińskimi daktylami.
Podejrzewam też, że mielone foxnuts bywają używane jako nadzienie do mooncakes - tradycyjnych wysokokalorycznych ciastek spożywanych na Mid-Autumn Festival odbywającego się jesienią.
Ciekawostką jest fakt, że suszone nasiona mają bardzo podobne właściwości co suszona kukurydza, i w podobny sposób wytwarzany jest z nich swego rodzaju popcorn w północnych Indiach.
 |
| Euryale ferox w ogrodzie botanicznym w Xi'an |
Słyszeliście wcześniej o takiej roślinie? A może udało Wam się ją gdzieś spotkać czy nawet spróbować?
Daj znać w komentarzu!
Źródła:
Źródła:
